Vragen & Antwoorden t.b.v. bijeenkomst van 22 juni
over de proceswaterinjectie Schoonebeek
Pagina 1 van 7
Directoraat-generaal Klimaat
en Energie
Directie Warmte en Ondergrond
Behandeld door
ir.
T 070
@minezk.nl
Datum
21 juni 2022
Kenmerk
DGKE-WO / 22198174
Kopie aan
Bijlage(n)
Proces (en vergunningen)
1. Wat wordt uit het afvalwater gehaald, waar moet dat heen, en wat mag / gaat
in de grond (wat is de samenstelling daarvan evenals van de afgescheiden
stromen)?
Antwoord
In het najaar van 2021 is gebleken dat het tolueen gehalte in het water hoger was
dan was toegestaan conform de vergunning. NAM heeft filters geïnstalleerd om
het tolueengehalte weer binnen de toegestane normen te krijgen. De met behulp
van de filters verwijderde tolueen wordt afgevoerd naar een daartoe vergunde
verwerker.
Het proceswater bestaat uit zout water dat zich van nature in de diepe ondergrond
bevindt, gecondenseerde stoom, en mijnbouwhulpstoffen. De
mijnbouwhulpstoffen worden toegevoegd om de leidingen tegen corrosie en
biologisch aangroei te beschermen. Het water mag conform het landelijk
afvalbeheersplan (LAP) worden teruggebracht in een soortgelijk reservoir in de
diepe ondergrond.
2. Wat wordt bedoeld met een schonere circulaire oplossing?
Antwoord
Dat betekent dat het proceswater op locatie wordt teruggebracht in het diep
gelegen reservoirgesteenten en dat hierbij zo min mogelijk mijnbouwhulpstoffen
worden gebruikt. Mijnbouwhulpstoffen worden aan het proceswater toegevoegd
om de leidingen te beschermen tegen corrosie en tegen groei van organismen.
3. Hoe kort/lang zou de overbrugging kunnen/moeten zijn dat wel wordt
geïnjecteerd (in Twente dan wel Drenthe) maar nog geen “schone circulaire”
oplossing voorhanden is?
Antwoord
Op dit moment worden door NAM verschillende mogelijkheden voor de verwerking
in Drenthe onderzocht. Naar verwachting zal rond het eind van dit jaar de
verwerking in Drenthe technisch kunnen beginnen. Er wordt gestreefd om in het
voorjaar van 2024 het schonere circulaire proces op te starten. De overbrugging
zal dan een jaar en een kwartaal nodig zijn.
4. Welke garantie is er dat de tijdelijke oplossing niet veel langer gaat duren?
Pagina 2 van 7
Directoraat-generaal Klimaat en
Energie
Directie Warmte en Ondergrond
Kenmerk
DGKE-WO / 22198174
Antwoord
Een exacte garantie is nu moeilijk om te geven. NAM onderzoekt op welke wijze
men het schonere circulaire proces wil gaan inrichten. Het zou ook zo kunnen zijn
dat de overbrugging korter gaat duren. Het ministerie van EZK houdt hier via de
vergunningverlening de vinger aan de pols. In de vergunning voor de tijdelijke
oplossing zal nadrukkelijk een eindtermijn opgenomen worden.
5. Hoe kort/lang kan de overbrugging zijn dat NIET wordt geïnjecteerd en de
oliewinning wordt stilgelegd? Hoe problematisch is de afkoeling? Hoeveel geld zou
het extra kosten (en zou dat niet opwegen tegen…)?
Antwoord
De olie in Schoonebeek kan zonder verwarming niet goed worden gewonnen. NAM
heeft eerder aangegeven dat men overweegt om het olieveld te sluiten als men de
oliewinning een jaar moet stilliggen. We (EZK) zullen deze vraag aan NAM
voorleggen en verwachten hier spoedig een verder antwoord op te geven.
6. Als de onderzoeken maar een jaar duren, waarom wachten we de uitkomsten
daarvan niet af en wordt de waterinjectie in Twente niet zolang gecontinueerd?
Antwoord
De Tweede Kamer heeft een motie aangenomen om de waterinjectie in Twente
spoedig te staken. Er bestaat begrip voor NAM dat men niet direct kan stoppen
maar het einde van dit jaar is wel de maximale termijn waar de Kamer op dit
moment vanuit gaat. NAM als operator en EZK als bevoegd gezag voor de
vergunningverlening gaan er alles aan doen om zo snel mogelijk duidelijkheid te
geven over de aanpassingen die in Drenthe zullen plaatsvinden en wat dit
betekent voor de overbruggingsperiode.
7. Wat doet het afkoelen en opwarmen met de ondergrond?
Antwoord
Door het opwarmen van het oliereservoir wordt de olie vloeibaarder en stroomt
naar de olieput. Als het afkoelt dan wordt de olie stroperiger en stroomt deze niet
meer naar de put. Dit proces is dus nodig om de olie te kunnen winnen.
Andere effecten zijn tot op heden niet waargenomen.
8. In het verleden is ook productiewater geloosd in oude putten van het olieveld,
het ging er toen niet altijd even secuur aan toe. Zijn daar nu nog effecten van te
verwachten?
Antwoord
Nee daar zijn geen effecten van te verwachten. Bij de oude oliewinning maakte
NAM gebruik van de zogenoemde Jaknikkers. Destijds bestond het opgepompte
volume uit 98% water. Al dit water werd destijds in het olieveld geïnjecteerd. De
oliewinning was daardoor niet meer rendabel en het olieveld werd gesloten.
Bij het opruimen van de oude locaties is ook een grootschalig bodemsanering
programma uitgevoerd. Veruit de meeste verontreinigde locaties zijn opgeruimd.
Pagina 3 van 7
Directoraat-generaal Klimaat en
Energie
Directie Warmte en Ondergrond
Kenmerk
DGKE-WO / 22198174 De resterende verontreinigde locaties zijn bekend en worden gemonitord.
Sommige locaties zijn nog in gebruik en zullen daarom pas later gesaneerd
worden.
9. Er wordt nu een monitoringsput opgeruimd. Moet je niet heel zuinig zijn op
bestaande monitoringputten? Is dit nog te voorkomen?
Antwoord
Het opruimen van putten gebeurt in afstemming met SodM. SodM heeft
geoordeeld dat de desbetreffende put niet meer nodig is en zal worden opgeruimd
als onderdeel van een lopend programma van NAM.
10. Blijkbaar is het bestaande vergunningenstelsel niet toereikend voor de nieuwe
plannen, op welke punten niet? Met andere woorden: welke vergunningen zijn
nodig voor de tijdelijke en definitieve situatie?
Antwoord.
Eerst zal NAM moeten bepalen op welke wijze men het proceswater bij
Schoonebeek wil gaan verwerken. Zodra dat bekend is, kan worden exact worden
uitgezocht welke vergunningen of aanpassingen van bestaande vergunningen
nodig zullen zijn.
Risico’s, toezicht en monitoring
11. Welke risico’s (milieu, mens, natuur) zitten er aan vast?
12 Wat is de kwaliteit van de (potentiële) injectieputten hier? Zijn die wel goed?
In Twente waren ook calamiteiten, hoe wordt veilig gesteld dat dat hier niet kan
gebeuren? Er is dermate veel tijdsdruk dat hier veel twijfel over is.
Antwoord op vraag 11 en vraag 12.
De waterinjectie kan in theorie leiden tot aardbevingen, bodemdaling en een
verontreiniging van de bovengrond door een lekkage. Wat betreft de bestaande
waterinjectie in Twente heeft de toezichthouder aangegeven dat dit veilig kan
worden uitgevoerd. De toezichthouder ziet hierop toe en controleert de rapporten
die NAM moet inleveren en voert inspecties uit.
NAM zal moeten aantonen dat de eventuele waterinjectieputten in Drenthe
voldoen aan de vereisten. De toezichthouder zal dit beoordelen.
De bovengenoemde risico’s zijn te ondervangen met maatregelen. Zie hieronder
de wijze waarop deze risico’s in Twente worden ondervangen:
NAM heeft een netwerk van geofoons geïnstalleerd zodat eventuele
aardbevingen worden gemeten. Er is een protocol seismische activiteit
waterinjectie vastgesteld op basis waarvan NAM kan handelen in het geval
van een aardbeving. De kans op een aardbeving is gering maar is niet uit
te sluiten.
NAM beschikt over een veiligheidsmanagementsysteem voor de
injectieputten en bovengrondse transportleidingen. Met dit systeem kan
de NAM de putten en leidingen in de gaten houden en zo nodig tijdig actie
Pagina 4 van 7
Directoraat-generaal Klimaat en
Energie
Directie Warmte en Ondergrond
Kenmerk
DGKE-WO / 22198174 ondernemen. Daarnaast is er ook het waterinjectie managementplan.
Hierin staan verplichte controles die de NAM moet uitvoeren (en hoe
vaak) naar o.a. de verbuizing van de put, het injectiereservoir en de
afsluitende gesteentelaag. NAM rapporteert jaarlijks over de hoeveelheden
en de samenstelling van het geïnjecteerde productiewater, de
injectiedrukken en de hoeveelheid gebruikte mijnbouwhulpstoffen.
Iedere vijf jaar wordt de bodemdaling gemeten. In de afgelopen vijf jaar is
deze minimaal geweest.
13 In Duitsland is een lekkage probleem geweest in een injectieput. Lopen we die
kans hier ook?
Antwoord.
Nee, die kans is er niet. De toezichthouder heeft de lekkage in Duitsland
onderzocht. In Duitsland wordt gebruik gemaakt van een enkelwandige put. Dit
heeft geleid tot deze grote lekkage. In Nederland wordt bij waterinjectie gebruik
gemaakt van meerwandige putten. Het injectiewater wordt door de binnenste buis
gepompt. Als deze buis lek raakt dan leidt dat tot een verhoging van de druk in de
buis die daaromheen zit. De injectie wordt dan gestopt. De buitenste buis is nog
steeds integer (betrouwbaar) en er is geen lekkage naar de omgeving. Een
lekkage zoals in Duitsland kan zich daarom niet voordoen in Nederland.
14. Hoe wordt gemonitord? Hoe wordt gekeurd en gemeten? Wie bepaalt hoe
schoon “het” is? Hoe wordt ingebed dat dit door een onafhankelijke partij
gebeurt?
15. * Hoe kunnen we NAM en SodM vertrouwen als NAM zelf meet en monsters
neemt? Keurt de slager zijn eigen vlees?
Antwoord op de vragen 14 en 15.
In Nederland wordt systeemtoezicht gehouden. Dat betekent dat NAM zelf
monitort en ook monsters neemt. De monsters worden onderzocht door
geaccrediteerde laboratoria. De resultaten van deze metingen worden met de
toezichthouder gedeeld. De toezichthouder kan alle metingen en
monitoringsgegevens bekijken en kan ook besluiten om zelf metingen uit te
voeren.
SodM is bereid om hierover nader in gesprek te gaan.
Maatschappelijke kosten en baten analyse (MKBA)
16 Wat is de energie-efficiency van het winnen van olie in Schoonebeek, inclusief
alle opwerking, reiniging en de waterinjectie en dergelijke?
Antwoord.
De verhouding energieverbruik versus energieproductie van het olieveld
Schoonebeek is 1 staat tot 4. Dit is een inschatting. In de komende maanden
wordt een maatschappelijke kosten baten analyse gemaakt van de oliewinning
Schoonebeek. Een onderdeel daarvan is een actuele energiebalans. Als deze is
uitgevoerd, kan EZK exact de verhouding energieverbruik versus energieproductie
geven.
Pagina 5 van 7
Directoraat-generaal Klimaat en
Energie
Directie Warmte en Ondergrond
Kenmerk
DGKE-WO / 22198174
17 Hoeveel vaten olie zijn er nog uit te halen in Schoonebeek? Dus over hoeveel
omzet hebben we het? Hoeveel zijn de maatschappelijke baten (en
belastingopbrengsten) hiervan?
Antwoord.
NAM verwacht dat er uit het westelijk deel van het olieveld nog 100 miljoen vaten
kunnen worden gewonnen. Dit is een omzet van ca. 8 mld euro bij de huidige
olieprijs (86 dollar per vat).
De Tweede Kamer heeft per motie gevraagd om een maatschappelijke kosten en
baten analyse voor de oliewinning van Schoonebeek te maken. EZK heeft aan TNO
gevraagd om deze studie uit te voeren. Het ministerie streeft ernaar om in de
zomer de analyse naar de Tweede Kamer te sturen en deze ook te publiceren.
18 Moet je hier wel mee doorgaan, gelet op de energietransitie en
klimaatdoelstellingen?
Antwoord.
Het winnen van olie in eigen land draagt bij aan onze huidige energievoorziening.
Op dit moment hebben we de olie nog nodig. De regering zet in op de
energietransitie en wil een duurzaam energiesysteem. Tot die tijd zullen we nog
olie nodig hebben.
Alternatieven
19 Kan het afval(water) niet naar Duitsland per pijpleiding?
Antwoord.
Dat kan misschien. NAM onderzoekt dit alternatief.
20 Moeten de technieken voor schone/schonere en circulaire verwerking nog
worden ontwikkeld? Hoe ver zijn deze gevorderd?
Antwoord.
Een volledige zuivering en hergebruik van het water is nog niet mogelijk en zelfs
niet gewenst. De zuiveringstechnieken leiden tot meer geconcentreerde stromen
water of verontreinigd zout dat gestort moet worden.
21 In eerder onderzoek was wel sprake van diverse alternatieve en betere
technieken, echter tegen meerkosten. Hoeveel bedragen de meerkosten hiervan
anno nu? Wat is de schoonste techniek (BBT/ALARA)? Wat zijn de
maatschappelijke kosten en baten van de diverse alternatieve oplossingen?
Antwoord
Pagina 6 van 7
Directoraat-generaal Klimaat en
Energie
Directie Warmte en Ondergrond
Kenmerk
DGKE-WO / 22198174 In 2016 heeft NAM een evaluatie uitgevoerd. In deze evaluatie werden ook de
meerkosten genoemd. Op dit moment is NAM bezig met de nieuwe evaluatie.
NAM zal deze evaluatie op 1 juli inleveren. EZK zal deze evaluatie publiceren en
laten beoordelen. In deze evaluatie zullen ook de gevraagde meerkosten anno
2022 worden genoemd.
De schoonste techniek is waterinjectie omdat dit de minste effecten heeft op de
biosfeer. Met daarbij de aanvulling dat NAM bij een circulair proces minder
hulpstoffen zal toevoegen om corrosie van de transportbuizen tegen te gaan.
22 Is het Duitse proces niet ook bruikbaar in Schoonebeek en wat zou daarvoor
moeten gebeuren?
Antwoord
De winning in Schoonebeek wordt anders uitgevoerd maar ook in Duitsland is
waterinjectie de gebruikelijke manier om het water uit de diepe ondergrond te
verwerken. Het olieveld Schoonebeek loopt door tot in Duitsland. Om de olie goed
te kunnen winnen wordt zowel in Nederland als in Duitsland stoom geïnjecteerd
om de olie vloeibaar te maken. NAM maakt de stoom van gezuiverd rioolwater. In
Duitsland wordt hiervoor veelal grondwater gebruikt. Ook wordt een klein deel van
het productiewater dat vrijkomt bij de oliewinning gezuiverd om er stoom van te
kunnen maken. De restzouten, mineralen en andere stoffen die vrijkomen bij deze
zuivering, worden samen met de rest van het productiewater weer in de diepe
ondergrond geïnjecteerd.
Lusten, lasten en draagvlak
23 Wat er nu gebeurt is te gecompliceerd om allemaal te snappen en het gaat in
een hoog tempo. Dat is toch slecht voor het draagvlak?
Antwoord.
Het is zeker ingewikkeld. EZK verwacht dat het snel duidelijker zal worden als
NAM kan aangeven op welke wijze men het water wil gaan verwerken. Dan
kunnen we daar concreet over praten. De staatssecretaris wil hier graag bij zijn en
voelt zich daarvoor verantwoordelijk. EZK ziet graag dat de verwerking van het
water in Drenthe plaatsvindt. Hier ligt ook het belang van de oliewinning
Schoonebeek. We zijn ons er zeer van bewust van het feit dat er nog onderzoeken
lopen, waaronder de evaluatie, en dat de besluitvorming niet vooruit moet lopen
op de uitkomsten van de onderzoeken.
24 Wat zit er voor Drenthe in, als de oliewinning en waterinjectieplannen
doorgaan?
Antwoord.
We verwachten dat de maatschappelijke kosten en baten analyse hierop een
duidelijk antwoord zal geven. Daarnaast denken we dat NAM in overleg met
omwonenden bereid zal zijn om lokale investeringen te doen.
25 Wanneer neemt de gemeente een standpunt in. En welke informatie is
daarvoor nodig?
Pagina 7 van 7
Directoraat-generaal Klimaat en
Energie
Directie Warmte en Ondergrond
Kenmerk
DGKE-WO / 22198174 Antwoord.
Dit is aan de gemeenten. Als men meer informatie nodig heeft dan horen we dat
graag en zullen we ervoor zorgen dat deze beschikbaar komt. De gemeenten
hebben laten weten dat zij de uitkomsten van de onderzoeken afwachten voordat
zij een standpunt innemen.
26 Waar zit onze invloed als omgeving / inwoners?
Antwoord.
U kunt uw vertegenwoordiging in de gemeente informeren en aangeven wat u
ervan vindt. U kunt ook meedoen met het gebiedsproces en uw vragen en zorgen
kenbaar maken. Dit kunt u ook doen bij alle betrokken partijen (NAM, EZK, SodM
en de decentrale overheden). Tevens kunt u gebruik maken van inspraak op het
moment dat vergunningen zijn aangevraagd.
27 Wie zijn wij dat we kunnen vertrouwen op de informatie en stappen die gezet
worden? (Men neemt ons toch niet serieus)
Antwoord.
We nemen u zeker serieus. Als u informatie niet vertrouwt of bedenkingen heeft
bij bepaalde stappen dan horen we dat graag. We willen graag weten wat u nodig
heeft om meer vertrouwen te krijgen. Bij de inrichting van het gebiedsproces
zullen we aandacht geven aan het tijdig delen van alle informatie en kunnen we
met elkaar afspreken welke informatie eventueel nader geverifieerd moet worden
of aangevuld moet worden.
28 Is er ruimte / tijd in te bouwen voor een onafhankelijk oordeel?
Antwoord.
Dat lijkt ons geen probleem, het kan een onderdeel zijn van het gebiedsproces.
Het is wel belangrijk om hierover duidelijke afspraken te maken. Wie wordt door
iedereen gezien als onafhankelijk en wat moet worden beoordeeld?
29 In hoeverre is c.q. komt er werkgelegenheid voor mensen uit de regio, nu en
straks? Is / komt er een onderbouwing voor de genoemde “500 banen”?
Antwoord.
We verwachten dat de maatschappelijke kosten en baten analyse hier een
antwoord op kan geven.
26 juni 2024 | 393.33 KB | Hoort bij dossier Woo-verzoek, Stop Afvalwater Schoonebeek 23 april 2023